Γεωλογικά ενεργός και ο Ερμής, καθώς φαίνεται να «τρέμει» ακόμη από σεισμούς
Μια σειρά από γεωλογικά χαρακτηριστικά στην επιφάνεια του Ερμή, τα οποία αποκαλύπτουν οι εικόνες που έστειλε το σκάφος Messenger της Αμερικανικής Διαστημικής Υπηρεσίας (NASA), δείχνουν ότι πιθανότατα ο κοντινότερος στον Ήλιο πλανήτης είναι τεκτονικά ενεργός, εμφανίζοντας ακόμη σεισμική δραστηριότητα. Έως τώρα η Γη ήταν ο μόνος πλανήτης στο ηλιακό μας σύστημα που θεωρείτο ότι εμφανίζει σήμερα ενεργή γεωλογική δραστηριότητα.
Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον πλανητικό επιστήμονα Τόμας Γουότερς του Ινστιτούτου Σμιθσόνιαν της Ουάσιγκτον, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό γεωεπιστημών «Nature Geoscience», ανέλυσαν στοιχεία που έστειλε το αμερικανικό σκάφος κατά τους τελευταίους 18 μήνες σε τροχιά γύρω από τον Ερμή.
Για πρώτη φορά παρατηρήθηκαν μικρά ρήγματα μήκους κάτω των δέκα χιλιομέτρων και απόκρημνες πλαγιές ύψους το πολύ μερικών δεκάδων μέτρων, που έχουν σχηματισθεί σχετικά πρόσφατα, κατά τα τελευταία 50 εκατ. χρόνια. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι νέα ρήγματα δημιουργούνται ακόμη και σήμερα, καθώς το εσωτερικό του μικρού πλανήτη συνεχίζει να ψυχραίνεται, αναγκάζοντας την επιφάνειά του να συρρικνώνεται αργά.
Μελλοντικές αποστολές στον Ερμή είναι πιθανό να ανιχνεύσουν για πρώτη φορά άμεσα σεισμούς, που σχετίζονται με αυτή τη συνεχιζόμενη γεωλογική δραστηριότητα.
Ο Ερμής αρχικά μελετήθηκε εξ αποστάσεως από το σκάφος «Μάρινερ 10» της NASA, ενώ το 2011 τέθηκε για πρώτη φορά σε τροχιά γύρω του το Messenger. Το τελευταίο είχε προ καιρού αποκαλύψει μεγάλες απόκρημνες πλαγιές, μήκους έως 1.000 χιλιομέτρων και ύψους άνω των τριών χιλιομέτρων, που θεωρήθηκαν ενδείξεις παλαιότερης τεκτονικής δραστηριότητας.
Οι πλαγιές αυτές δημιουργούνται όταν, κατά μήκος των τεκτονικών ρηγμάτων, τα πετρώματα από αντίθετες κατευθύνσεις ωθούνται τα μεν προς τα δε, με συνέπεια να δημιουργούνται απόκρημνες ανυψώσεις του εδάφους. Καθώς όμως αυτή τη φορά το σκάφος Messenger πλησίασε πιο κοντά από κάθε άλλη φορά στον πλανήτη, έγιναν ορατά ρήγματα και γκρεμοί πολύ μικρότερου μεγέθους, που αποτελούν ενδείξεις για πολύ πρόσφατη τεκτονική δραστηριότητα.
Παρόμοιες απόκρημνες πλευρές έχουν εντοπισθεί στη Σελήνη και οι σεισμογράφοι που τοποθέτησαν οι αστροναύτες των αποστολών «Απόλλων», ανίχνευσαν στο φεγγάρι 28 ρηχούς σεισμούς 1,5 έως 5 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ μεταξύ 1969-1977.
«Περιμένουμε να βρούμε συγκρίσιμους ρηχούς σεισμούς και στον Ερμή, πιθανώς πολύ περισσότερους, καθώς συρρικνώνεται πιο πολύ από τη Σελήνη», δήλωσε ο Γουότερς, σύμφωνα με το Space.com.
Παραμένει πάντως μυστήριο γιατί ένας τόσο μικρός πλανήτης όπως ο Ερμής δεν έχει ήδη χάσει τελείως την αρχική εσωτερική θερμότητά του, αλλά παραμένει ακόμη αρκετά θερμός, ώστε να συνεχίζει την αργή συρρίκνωσή του.
Πηγή: www.amna.gr – www.space.com
Γράφει ο επίτιμος διευθυντής του Ευγενιδείου Πλανηταρίου, φυσικός και αστρονόμος, Διονύσης Σιμόπουλος
Ορισμένοι φίλοι κοιτάζοντας τα διάφορα επιτραπέζια ημερολόγια και την διάρκεια της ημέρας και της νύχτας, με ρώτησαν γιατί η ημέρα της ισημερίας δεν συμπίπτει με την ημέρα που έχουμε ίση ημέρα και ίση νύχτα. Πρόκειται για μία πολύ σωστή παρατήρηση, γιατί μερικές φορές παίρνουμε ορισμένα πράγματα ως δεδομένα.
Πάρτε, για παράδειγμα, την παρατήρηση των φίλων μου για την Ανατολή και τη Δύση του Ήλιου. Ξέρουμε, δηλαδή, ότι καθημερινά ο Ήλιος θα ανατείλει στην Ανατολή και θα δύσει στη Δύση, και ξέρουμε επίσης ότι η διάρκεια της ημέρας είναι μικρότερη το Χειμώνα και μεγαλύτερη το Καλοκαίρι, ενώ το αντίθετο συμβαίνει για την διάρκεια της νύχτας.
Υπάρχουν, όμως, δύο ημέρες στη διάρκεια ενός έτους που η Ημέρα έχει την ίδια διάρκεια με την Νύχτα. Αυτές οι δύο ημέρες ονομάζονται Ισημερίες (ίση μέρα-ίση νύχτα) και σηματοδοτούν η μία την πρώτη μέρα της Άνοιξης και η άλλη την πρώτη μέρα του Φθινοπώρου. Ας δούμε, όμως, τι ακριβώς συμβαίνει, γιατί αυτό που αποκαλούμε «Ισημερία» (Ανοιξιάτικη και Φθινοπωρινή) δεν είναι στην πραγματικότητα ακριβώς έτσι!
Όπως ξέρετε κάθε μέρα η Γη βρίσκεται σε διαφορετική θέση πάνω στην τροχιά της από αυτήν που βρισκόταν την προηγουμένη, και από κάθε νέα θέση εμείς πάνω στη Γη αντικρίζουμε τον Ήλιο από διαφορετική γωνία. Έτσι κάθε φορά που η Γη συμπληρώνει μία πλήρη περιφορά γύρω από τον Ήλιο, μας φαίνεται ότι ο Ήλιος ήταν αυτός που συμπλήρωσε έναν κύκλο γύρω από τη Γη, πάνω στην εκλειπτική. Η εκλειπτική δηλαδή δεν είναι τίποτε άλλο παρά η απεικόνιση, ή η προέκταση πάνω στην ουράνια σφαίρα, της γήινης τροχιάς γύρω από τον Ήλιο.
Αν παρατηρήσουμε την εκλειπτική και τη συγκρίνουμε με τον ουράνιο ισημερινό (την προέκταση δηλαδή του ισημερινού της Γης και την αποτύπωσή του πάνω στον ουράνιο θόλο) θα δούμε ότι οι δύο αυτοί κύκλοι δε συμπίπτουν, αλλά αντίθετα τέμνονται, σχηματίζοντας γωνία ίση με 23 μοίρες και 27 πρώτα λεπτά, λόγω της κλίσης που έχει ο άξονας της Γης σε σχέση με το επίπεδο που σχηματίζει η εκλειπτική. Η γωνία αυτή ονομάζεται «λόξωση της εκλειπτικής», και τα δύο αυτά σημεία στα οποία τέμνονται οι δύο κύκλοι ονομάζονται «ισημερινά σημεία».
Στο πρώτο σημείο, ο ουράνιος ισημερινός τέμνει την εκλειπτική εκεί όπου ο Ήλιος βρίσκεται στις 20-21 Μαρτίου. Το σημείο αυτό ονομάζεται εαρινό ισημερινό σημείο, και από την ημέρα αυτή αρχίζει η Άνοιξη. Εκ διαμέτρου αντίθετα η τομή γίνεται όταν ο Ήλιος βρίσκεται στις 22-23 Σεπτεμβρίου. Το σημείο αυτό ονομάζεται φθινοπωρινό ισημερινό σημείο, και από την ημέρα αυτή αρχίζει το Φθινόπωρο. Θα θεωρούσε, λοιπόν, κάποιος ότι στις δύο αυτές ημέρες, σε ολόκληρη τη Γη, η νύχτα είναι ίση με την ημέρα, δηλαδή επί 12 ώρες ο Ήλιος βρίσκεται πάνω από τον ορίζοντα και επί 12 ώρες βρίσκεται κάτω από τον ορίζοντα, έχουμε δηλαδή ίση-μέρα: ισημερία.
Τα πράγματα, όμως, δεν είναι ακριβώς έτσι! Γιατί η «ίση μέρα-ίση νύχτα», όταν δηλαδή ό Ήλιος φτάνει στα ισημερινά σημεία, συμβαίνει μόνο στους τόπους που βρίσκονται ακριβώς πάνω στον γήινο ισημερινό. Στις περιοχές που βρίσκονται είτε πάνω είτε κάτω από τον ισημερινό η «ίση μέρα-ίση νύχτα» συμβαίνει μερικές ημέρες πριν ή μετά από την «ισημερία».Πάρτε για παράδειγμα την Αθήνα που βρίσκεται 38 περίπου μοίρες βόρεια του ισημερινού, και παρόλο που ο Ήλιος θα φτάσει στο Φθινοπωρινό ισημερινό σημείο στις 17:21 [Θερινή ώρα Ελλάδος] της Πέμπτης, 22 Σεπτεμβρίου 2016, εντούτοις η «ίση μέρα-ίση νύχτα» για την Αθήνα θα συμβεί στις 26 Σεπτεμβρίου όταν η ημέρα και η νύχτα θα έχουν περίπου την ίδια διάρκεια!
Ημερομηνία Ανατολή
Αθήνα Δύση
Αθήνα Διάρκεια Ημέρας
20 Σεπ. 2016 07:11 19:24 12:13:31
21 Σεπ. 2016 07:12 19:23 12:11:05
22 Σεπ. 2016 07:13 19:21 12:08:39
23 Σεπ. 2016 07:14 19:20 12:06:14
24 Σεπ. 2016 07:15 19:18 12:03:48
25 Σεπ. 2016 07:16 19:16 12:01:22
26 Σεπ. 2016 07:16 19:15 11:58:57
27 Σεπ. 2016 07:17 19:13 11:56:31
* Ο Διονύσης Π. Σιμόπουλος είναι Επίτιμος Διευθυντής Ευγενιδείου Πλανηταρίου
Πηγή: http://www.skai.gr/news/technology/article/325328/ta-paraxena-ton-isimerion/physicsgg
Το βιβλίο επιστημονικής φαντασίας που πρόβλεψε τον εξωπλανήτη Proxima b
Είναι πολύ εντυπωσιακό όταν ένας συγγραφέας με την φαντασία του προσεγγίζει την πραγματικότητα. Για παράδειγμα, η φαντασία του Ιουλίου Βερν που περιέγραψε στα μυθιστορήματά του «Από τη Γη στη Σελήνη» (1865) και «Γύρω από τη Σελήνη» (1870) όχι μόνο έγινε πραγματικότητα, αλλά σ’ αυτά τα μυθιστορήματα προέβλεψε:
1. ότι η πρώτη εκτόξευση ανθρώπων προς τη Σελήνη θα γίνει στη Φλόριντα των ΗΠΑ,
2. τον ακριβή αριθμό αστροναυτών στη σεληνάκατο (τρεις)
3. με μεγάλη προσέγγιση τις διαστάσεις και το βάρος της σεληνακάτου,
4. την επιστροφή με προσθαλάσσωση στον Ειρηνικό Ωκεανό – στην περίπτωση του «Απόλλων 8» με σφάλμα 4 μόλις χιλιομέτρων!
Το πιο πρόσφατο παράδειγμα σύμπτωσης της πραγματικότητας με την επιστημονική φαντασία είναι η ανακάλυψη του Proxima b, ενός εξωπλανήτη παρόμοιου με τη Γη, στον Εγγύτατο του Κενταύρου.
Καλλιτεχνική απεικόνιση της επιφάνειας του εξωπλανήτη Proxima b. Ένα μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας που δημοσιεύθηκε το 2013 προβλέπει τα βασικά χαρακτηριστικά του πλησιέστερου στη Γη εξωπλανήτη.
Ο Εγγύτατος του Κενταύρου (Proxima Centauri) είναι το πλησιέστερο άστρο έξω από το ηλιακό μας σύστημα – σε απόσταση μόλις 4,24 έτη φωτός από τη Γη. Οι αστρονόμοι υπολογίζουν ότι η ελάχιστη μάζα του εξωπλανήτη είναι 1,3 φορές η μάζα της Γης και απέχει περίπου επτά εκατομμύρια χιλιόμετρα από τον Εγγύτατο Κενταύρου, σε μια απόσταση που πιθανόν θα επέτρεπε την ύπαρξη νερού σε υγρή μορφή, άρα και την ανάπτυξη ζωής.
Όμως, ενδέχεται ο εξωπλανήτης Proxima b να είναι παλιρροιακά κλειδωμένος, να έχει δηλαδή την μία πλευρά του συνεχώς στραμμένη προς το άστρο του. Αυτό σημαίνει ότι στο ένα ημισφαίριο μάλλον επικρατούν πολύ χαμηλές θερμοκρασίες και θα βρίσκεται στο απόλυτο σκοτάδι, ενώ στο άλλο θα επικρατούν συνθήκες κόλασης.
Αν και στο παρελθόν οι επιστήμονες πίστευαν ότι το «παλιρροιακό κλείδωμα»” είναι ανασταλτικός παράγοντας για την ανάπτυξη ζωής, πιο σύγχρονα κλιματικά μοντέλα δείχνουν ότι σε ένα τέτοιον πλανήτη θα μπορούσε γίνει μεταφορά θερμότητας και να υπάρξει ζωή.
Στο μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας του Stephen Baxter που κυκλοφόρησε το 2013, περιγράφεται η ανθρώπινη εξερεύνηση και αποίκιση ενός παρόμοιου εξωπλανήτη γύρω από τον Εγγύτατο του Κενταύρου σε μερικούς αιώνες από τώρα. Ο Baxter ονομάζει τον πλανήτη του μυθιστορήματός του με το ποιητικό όνομα «Per Ardua», αντί για Proxima b (από το λατινικό «per ardua ad astra» που σημαίνει «μέσω δυσχερειών προς τα άστρα»).
Ο φανταστικός πλανήτης Per Ardua, βρίσκεται όπως ο Proxima b στην κατοικίσιμη ζώνη του Εγγύτατου του Κενταύρου, είναι παλιρροιακά κλειδωμένος, απέχει 6 εκατομμύρια χιλιόμετρα από το άστρο του και η μάζα του είναι 8% μικρότερη από τη μάζα της Γης (κι όχι 30% μεγαλύτερη). Ο αστρονόμος Guillem Anglada-Escude, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας που ανακάλυψε τον Proxima b (όπου συμμετείχε και ο δρ Γιάννης Τσάπρας), εντυπωσιασμένος αποκάλεσε την ομοιότητα «μυστηριώδη».
Μπορείτε να διαβάσετε ένα απόσπασμα του βιβλίου επιστημονικής φαντασίας «Proxima», του Stephen Baxter, εδώ: The Book That Predicted Proxima b [Excerpt]
Διαβάστε επίσης το σχετικό άρθρο του συγγραφέα Stephen Baxter για την Washington Post με τίτλο: «Sometimes, Science Fiction Leads Science «
