"Man must rise above the Earth—to the top of the atmosphere and beyond—for only thus will he fully understand the world in which he lives"...SOCRATES(470-399 BC)
Κέμπριτζ, Μασαχουσέτη Τους τελευταίους δύο αιώνες το μαγνητικό πεδίο της Γης εξασθενεί όλο και περισσότερο, και ορισμένοι ερευνητές ανησυχούν ότι σύντομα θα μηδενιστεί και τελικά θα αντιστραφεί, με το βόρειο και το νότιο μαγνητικό πόλο να ανταλλάσσουν θέσεις. Το αναποδογύρισμα όμως μάλλον θα αργήσει, καθησυχάζει νέα μελέτη του MIT.
Το μαγνητικό πεδίο της Γης, το οποίο λειτουργεί σαν ασπίδα και προστατεύει τους ζωντανούς οργανισμούς από φορτισμένα σωματίδια της ηλιακής και κοσμικής ακτινοβολίας, δημιουργείται από την κίνηση ρευστού σιδήρου στον πυρήνα της Γης (ο σίδηρος είναι μαγνητικό υλικό).
Οι γεωλόγοι πίστευαν κάποτε ότι το μαγνητικό πεδίο είναι σταθερό και οι μαγνητικοί πόλοι παραμένουν ακίνητοι στις σημερινές θέσεις τους. Η έκπληξη ήρθε τον 20ό αιώνα από τη χαρτογράφηση μαγνητικών βράχων στο βυθό του Ατλαντικού, οι οποίοι αποκάλυψαν ότι το πεδίο περιστασιακά αντιστρέφεται.
Ο μηχανισμός του φαινομένου παραμένει άγνωστος, και κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τις αντιστροφές με ακρίβεια. «Κάποιες φορές δεν υπάρχει αναποδογύρισμα για 40 εκατομμύρια χρόνια· άλλες φορές συμβαίνουν δέκα αντιστροφές σε ένα εκατομμύριο χρόνια» λέει ο Χουαπέι Γουάνγκ του ΜΙΤ, πρώτος συγγραφέας της μελέτης στηνεπιθεώρηση PNAS.
Η πιο πρόσφατη αντιστροφή συνέβη πριν από περίπου 780.000 χρόνια, όταν ο βόρειος μαγνητικός πόλος βρισκόταν στην Ανταρκτική και ο νότιος στην Αρκτική. Και το αναποδογύρισμα συνέβη απότομα, πιθανώς σε λιγότερο από 100 χρόνια.
Τα τελευταία 200 χρόνια η ένταση του πεδίου έχει μειωθεί κατά 15%, και ορισμένοι επιστήμονες εκτιμούν ότι θα μηδενιστεί σε 1.000 με 2.000 χρόνια, πριν τελικά αντιστραφεί και σταθεροποιηθεί σε ανάποδη πολικότητα.
Η νέα μελέτη δείχνει να διαψεύδει τις ανησυχίες: διαπιστώνει ότι, παρά την εξασθένιση, η ένταση του πεδίου είναι σήμερα διπλάσια από τον μέσο όρο των τελευταίων πέντε εκατομμυρίων ετών. Και αυτό σημαίνει ότι η ένταση έχει ακόμα πολύ να πέσει μέχρι να φτάσει σε ασταθή επίπεδα και να οδηγήσει σε αντιστροφή.
«Οι σημερινές τιμές [της έντασης] είναι ασυνήθιστα υψηλές, οπότε ακόμα κι αν πέφτουν, πέφτουν προς τον μέσο όρο, και όχι από τον μέσο όρο προς το μηδέν» λέει ο Γουάνγκ.
Όπως και οι προηγούμενες έρευνες, η νέα μελέτη βασίστηκε στην ανάλυση αρχαίων πετρωμάτων, τα οποία περιέχουν μικρές ποσότητες μαγνητικών υλικών όπως ο σίδηρος, και καταγράφουν έτσι την ένταση και την πολικότητα του πεδίου όταν τα πετρώματα σχηματίστηκαν από τη στερεοποίηση λάβας.
Συγκριμένα, οι ερευνητές εξέτασαν το μαγνητισμό αρχαίων πετρωμάτων από την Ανταρκτική και από τα ηφαίστεια του αρχιπελάγους των Γκαλάπαγκος στη ζώνη του ισημερινού. Όπως υποστηρίζουν, αυτό επέτρεψε πιο ακριβείς υπολογισμούς σε σχέση με προηγούμενες έρευνες, οι οποίες βασίστηκαν σε πετρώματα από διαφορετικά γεωγραφικά πλάτη. Ο λόγος είναι ότι η ένταση του πεδίου στον ισημερινό είναι η μισή από ό,τι στους πόλους, ενώ ο υπολογισμός της τιμής της σε ενδιάμεσες τοποθεσίες είναι πιο δύσκολος.
Ο μέσος όρος της έντασης του πεδίου τα τελευταία πέντε εκατομμύρια χρόνια υπολογίστηκε στα 15 microtesla στον ισημερινό και στα 30 microtesla στους πόλους. Οι σημερινές τιμές είναι διπλάσιες και στις δύο περιπτώσεις.
Υπάρχει όμως και ένας δεύτερος λόγος που οι προηγούμενες έρευνες ήταν αναξιόπιστες, υποστηρίζουν οι ερευνητές, είναι ότι δεν ερμήνευαν σωστά το πώς τα πετρώματα καταγράφουν το μαγνητικό πεδίο: τα μεγάλα σωματίδια μαγνητικών υλικών μπορούν να μαγνητίζονται ανομοιόμορφα, λένε.
Παραδέχονται πάντως ότι δεν έχουν απάντηση για το πότε ακριβώς οι πόλοι του πλανήτη θα αναποδογυρίσουν. Όπως λέει ο Γουάνγκ, «το μόνο που μπορώ να πω είναι ότι, αν παραμείνει σταθερός ρυθμός μείωσης, θα περάσουν ακόμα 1.000 χρόνια μέχρι να πέσει η ένταση του πεδίου στο μακροπρόθεσμο μέσο όρο».
«Από εκεί και πέρα, η ένταση μπορεί να αρχίσει και πάλι να ανεβαίνει. Δεν υπάρχει τρόπος να προβλέψουμε τι θα συμβεί, δεδομένης της τυχαίας φύσης της διαδικασίας».
Ο μεγαλύτερος δορυφόρος του “Αρη, ο Φόβος, σε 20 με 40 εκατ. χρόνια θα αποσυντεθεί και τα απομεινάρια του θα δημιουργήσουν έναν δακτύλιο γύρω από τον «κόκκινο» πλανήτη.
Έτσι, σύμφωνα με τις νέες εκτιμήσεις των επιστημόνων, ο “Αρης θα γίνει ο πέμπτος πλανήτης του ηλιακού μας συστήματος με δακτύλιο, μετά τον Κρόνο, (που έχει πολλούς και εντυπωσιακούς δακτυλίους), τον Δία, τον Ουρανό και τον Ποσειδώνα.
Υπό την αυξανόμενη βαρυτική έλξη του “Αρη, η τροχιά του Φόβου σταδιακά συγκλίνει προς τον μητρικό πλανήτη του. Κάποια στιγμή, ο δορυφόρος θα διαλυθεί, αφήνοντας στη θέση του έναν τεράστιο όγκο σκόνης και μεγαλύτερων θραυσμάτων. Η διαδικασία δημιουργίας του δακτυλίου δεν θα διαρκέσει πάνω από λίγες εβδομάδες.
Ο γεμάτος κρατήρες Φόβος έχει διάμετρο 22 χιλιομέτρων και διαγράφει τρεις πλήρεις περιφορές γύρω από τον “Αρη στο διάστημα μιας μέρας, σε απόσταση μόνο 6.000 χιλιοπμέτρων από την επιφάνεια του πλανήτη.
Ο δεύτερος δορυφόρος, ο Δείμος (το άλλο παιδί του θεού “Αρη στην μυθολογία), έχει περίπου το μισό μέγεθος του Φόβου και κινείται πολύ μακρύτερα από τον “Αρη.
Οι ερευνητές του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια-Μπέρκλεϊ, με επικεφαλής τον Μπένζαμιν Μπλακ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό γεωεπιστημών «Nature Geoscience», σύμφωνα με το «Nature» και το «Science», υπολόγισαν ότι ο Φόβος πλησιάζει τον “Αρη περίπου δύο εκατοστά κάθε χρόνο.
Με αυτό τον ρυθμό, θα συναντήσει την ατμόσφαιρα του τελευταίου σε 20 έως 40 εκατ. χρόνια, πράγμα που θα σημάνει και το πρόωρο τέλος του στο διάστημα, προτού προλάβει να πέσει πάνω στον πλανήτη.
Αφότου δημιουργηθεί ο δακτύλιος γύρω από τον “Αρη, εκτιμάται ότι θα διαρκέσει από ένα έως εκατό εκατομμύρια χρόνια. Επειδή όμως ο Φόβος αποτελείται από σκούρα υλικά που δεν αντανακλούν καλά το ηλιακό φως, ο μελλοντικός δακτύλιος θα είναι δύσκολο να γίνει ορατός από τη Γη.
Αρχικά ο δακτύλιος θα είναι πυκνός όπως του Κρόνου, αλλά σταδιακά θα αραιώνει, ώσπου θα εξαφανισθεί τελείως.
Εκτός από τον Φόβο, κάτι ανάλογο μπορεί να συμβεί με τον δορυφόρο Τρίτωνα του Ποσειδώνα, ο οποίος επίσης σταδιακά τείνει να πέσει πάνω στον πλανήτη του και άρα να διαλυθεί κι αυτός. Οι θεαματικοί δακτύλιοι του Κρόνου μπορεί να σχηματίσθηκαν με παρόμοιο τρόπο στο παρελθόν.
Μελλοντικές αποστολές στον ίδιο τον Φόβο, που θα μελετήσουν επί τόπου τη γεωλογική σύνθεση, την πυκνότητά και άρα την ανθεκτικότητά του, θα μπορέσουν να επιβεβαιώσουν κατά πόσο είναι σωστές οι προβλέψεις των επιστημόνων για την τύχη του.
Για ακόμη μια φορά ο κόσμος του Πλούτωνα προκαλεί θαυμασμό εκπλήσσοντας τους επιστήμονες αλλά και τους φίλους του Διαστήματος. Οι περισσότεροι ανέμεναν ότι ο Χάροντας (δοευφόρος του Πλούτωνα) θα ήταν ένας αδιάφορος μεγάλος σκοτεινός παγωμένος βράχος. Δεν είναι όμως έτσι. Οι εικόνες του New Horizons αποκαλύπτουν ένα εντυπωσιακό γεωλογικά κόσμο.
To γιγάντιο φαράγγι διατρέχει το πρόσωπο του Χάροντα σε αυτή την εικόνα ενισχυμένου χρώματος
Ο Χάροντας διαθέτει όρη, μικρότερα και μεγαλύτερα φαράγγια, κρατήρες, κοιλάδες. Η πιο εντυπωσιακή γεωλογική δομή είναι ένα γιγάντιο φαράγγι που διατρέχει σε όλο το μήκος του τον Χάροντα. Το φαράγγι αυτό έχει μήκος 1.600 χλμ είναι δηλαδή τρεις φορές μεγαλύτερο από τον Γκραν Κάνιον. Οι επιστήμονες κάνουν κάποιες πρώτες εικασίες για την γεωλογία του Χάροντα. Θεωρούν ότι κεντρικό ρόλο έχει παίξει η λεγόμενη κρυοηφαιστειακή δραστηριότητα.
Εικάζουν ότι υπήρχε ένας υπόγειος ωκεανός στον Χάροντα το νερό του οποίου κάποια στιγμή πάγωσαν με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένα γεωλογικό ντόμινο που οδήγησε στην διάνοιξη ρωγμών στην επιφάνεια του δορυφόρου μέσα από τις οποίες άρχισε να ρέει υδάτινη λάβα η οποία και έκανε ένα είδος… λίφτινγκ στην επιφάνεια του Χάροντα. Για αυτό και κάποιες περιοχές του δορυφόρου είναι απρόσμενα λείες και μοιάζουν πολύ νέες.
Καλλιτεχνική απεικόνιση του New Horizons της NASA.
Με επιτυχία ολοκλήρωσε τον τελευταίο από μια σειρά τεσσάρων ελιγμών «στόχευσης», που το έθεσαν σε πορεία για «συνάντηση» με το σώμα 2014 MU69 στη Ζώνη Κούιπερ, το διαστημόπλοιο New Horizons της NASA.
Το αρχαίο αυτό σώμα στη Ζώνη είναι πάνω από ένα δισ. μίλια πέρα από τον Πλούτωνα. Το New Horizons θα το εξερευνήσει εάν εγκριθεί από τη NASA επέκταση της αποστολής του.
Οι τέσσερις ελιγμοί ήταν πιο απομακρυσμένες διορθώσεις τροχιάς που έχουν γίνει ποτέ από διαστημόπλοιο. Δεν επιβράδυναν ή επιτάχυναν το σκάφος, αλλά το «έσπρωξαν» προς τα πλάγια, θέτοντάς το σε πορεία συνάντησης με το εν λόγω σώμα, στο οποίο το σκάφος αναμένεται να καταφθάσει μέσα σε τρία χρόνια. Αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε απόσταση περίπου 1,44 δισ. χλμ από το MU69.
Το επίσημο αίτημα για επέκταση της αποστολής θα υποβληθεί στις αρχές του 2016, και ελπίζεται ότι το σκάφος θα πλησιάσει το MU69 ακόμα περισσότερο από ότι πλησίασε τον Πλούτωνα στις 14 Ιουλίου (12.500 χλμ).
«Το New Horizons είναι “υγιές” και στην πορεία για να πραγματοποιήσει την πρώτη εξερεύνηση ενός δομικού κομματιού για μικρούς πλανήτες σαν τον Πλούτωνα, και χαιρόμαστε που προτείνουμε την εξερεύνησή του στη NASA» είπε ο Άλαν Στερν, επικεφαλής ερευνητής του New Horizons (SwRI).
Το διάρκειας 30 λεπτών φιλμ, έχει ένα ασυνήθιστο soundtrack του Γερμανού συνθέτη Lars Leonhard. Μας δείχνει πως σχηματίζονται οι ηλιακές εκλάμψεις και η εκτόξευση τεράστιας ποσότητας υλικού από τον Ήλιο.
Σαν σήμερα στις 3 Νοεμβρίου 1957, εκτοξεύθηκε ο Σπούτνικ 2, το δεύτερο κατά σειρά σοβιετικό διαστημικό σκάφος που τέθηκε σε τροχιά γύρω από τη Γη. Ο Σπούτνικ 2 ήταν και το πρώτο διαστημικό σκάφος που μετέφερε έναν ζωντανό οργανισμό στο διάστημα, τη σκυλίτσα Λάικα. Εκτοξεύτηκε με έναν πύραυλο παρόμοιο μ’ αυτόν που χρησιμοποιήθηκε και για τον Σπούτνικ 1 και τέθηκε σε τροχιά με περίοδο περιστροφής 104 λεπτά. Εξαιτίας μιας δυσλειτουργίας το θερμικό σύστημα ελέγχου δεν λειτούργησε σωστά. Επιπλέον δημιουργήθηκαν ελαφρές ζημιές στη θερμική μόνωση με αποτέλεσμα η θερμοκρασία στο εσωτερικό του σκάφους να φτάνει τους 40 °C. Αρχικά η τηλεμετρία έδειχνε ότι η Λάϊκα ήταν σε καλή κατάσταση και έτρωγε τα τρόφιμα που είχαν τοποθετηθεί στο σκάφος, στη συνέχεια όμως πέθανε εξαιτίας της υπερθέρμανσης – πιθανόν μια ή δυο μέρες μετά την εκτόξευση.
Ομοίωμα του Σπούτνικ 2
Ο Σπούτνικ 2 ξαναμπήκε στη γήινη ατμόσφαιρα στις 14 Απριλίου 1958 μετά από 162 ημέρες από την εκτόξευσή του και κάηκε. Το όχημα δεν ήταν σχεδιασμένο για επανείσοδο, κι έτσι από τη στιγμή της εκτόξευσης η Λάικα ήταν καταδικασμένη να χαθεί μαζί με το δορυφόρο. Υπήρχε μια συσκευή για να της γίνει ευθανασία δέκα μέρες μετά την εκτόξευση, κάτι που τελικά δεν χρειάστηκε καθώς ο σκύλος δεν άντεξε στις θερμοκρασίες της καμπίνας. Η αποστολή αυτή έδωσε στους επιστήμονες τα πρώτα στοιχεία σχετικά με τη συμπεριφορά ενός ζωντανού οργανισμού στο διάστημα. nssdc.gsfc.nasa.gov
Κέμπριτζ, Μασαχουσέτη
