Στον Τιτάνα το μέλλον της Γης;

Αερόστατα, βάρκες αλλά και … υποβρύχια σχεδιάζονται από τη
NASA για την εξερεύνηση του Τιτάνα

ΗΛΙΑΣ ΜΑΓΚΛΙΝΗΣ – www.kathimerini.gr
Το ερώτημα έθεσε ωμά το 1950 ο Ενρίκο Φέρμι: «Μα πού στο διάβολο είναι;» Εννοούσε βέβαια την εξωγήινη ζωή στο σύμπαν. Ερώτημα που στην αυγή του εικοστού πρώτου αιώνα παραμένει αναπάντητο, γι’ αυτό και βρίσκεται στο επίκεντρο της πρόσφατης μελέτης «Πέντε δισεκατομμύρια χρόνια μοναξιάς. Η αναζήτηση ζωής στα άστρα» (Five Billion Years of Solitude: The Search for Life Among the Stars, εκδ. Current-Penguin Group, 2013) του δημοσιογράφου ειδικευμένου σε επιστημονικά θέματα Λι Μπίλινγκς (Lee Billings). Η προσπάθεια πάντως συνεχίζεται. Το ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας έχει στραφεί προς τους λεγόμενους εξωπλανήτες. Από το 1995 που ανακαλύφθηκε ο πρώτος, οι αστρονόμοι υπολογίζουν πως πρέπει να υπάρχουν κάπου 40 δισεκατομμύρια πλανήτες εκτός του ηλιακού μας συστήματος που ίσως να φιλοξενούν ζωή.

Την ίδια στιγμή, οι διεθνείς επιστημονικοί οργανισμοί στρέφουν το ενδιαφέρον τους και προς τη «γειτονιά» μας: τον Τιτάνα, τον δορυφόρο του Κρόνου, και την Ευρώπη, που είναι δορυφόρος του Δία. Ο λόγος; Ο εντοπισμός ή έστω η ισχυρή πιθανότητα τεράστιων ωκεανών κάτω από συμπαγή στρώματα πάγου που καλύπτουν τις επιφάνειές τους.

Ειδικά σε ό,τι αφορά τον Τιτάνα, η NASA προσανατολίζεται πολύ σοβαρά στην κατασκευή και αποστολή ρομποτικού υποβρυχίου που θα εξερευνήσει τους ωκεανούς μεθανίου που υπάρχουν εκεί.

«Η μέση θερμοκρασία του Τιτάνα επιτρέπει στο μεθάνιο να υπάρχει σε υγρή, αέρια και στερεή μορφή, όπως το νερό στη Γη, και παρουσιάζει, σε αντιστοιχία με τον γήινο κύκλο του νερού, τον κύκλο του μεθανίου», μας λέει ο αστροφυσικός Μάνος Δανέζης. «Το 1997 η NASA, σε συνεργασία με την ευρωπαϊκή ESA και την ιταλική ASI, εκτόξευσε το διαστημικό σκάφος Κασίνι-Χόιχενς (Cassini-Huygens) το οποίο έφθασε στον Κρόνο το 2004. Διεθνής ομάδα επιστημόνων, μελετώντας τα δεδομένα του Cassini, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο Τιτάνας έχει έναν γιγάντιο υπόγειο ωκεανό και δείχνει να είναι μεγαλύτερος από όσο όλοι οι ωκεανοί της Γης μαζί. Αναφερόμαστε βέβαια σε ωκεανούς που δεν περιέχουν νερό αλλά υδρογονάνθρακες».

Πέρα από την πιθανότητα ύπαρξης μικροοργανισμών στους ωκεανούς αυτούς, ο Μ. Δανέζης θίγει και μία ακόμη παράμετρο: «Αυτός ο όγκος είναι σχεδόν 40 φορές μεγαλύτερος από όλα τα γνωστά αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου στη Γη. Θα αποτελέσει λοιπόν ο Τιτάνας το μεγάλο κοίτασμα ενέργειας που θα σώσει ενεργειακά τη Γη; Βέβαια το μεγάλο ερώτημα που περιμένει λύση είναι πώς θα μεταφερθούν οι υδρογονάνθρακες αυτοί από τον Τιτάνα στη Γη για χρήση».

Ο πιο μεγάλος ωκεανός του Τιτάνα βρίσκεται στο βόρειο ημισφαίριό του και φέρει την ονομασία «Κράκεν», προφανώς από το μυθικό, θηριώδες χταπόδι των βόρειων θαλασσών. Στην ταινία μυθοπλασίας «Europa Report» (2013), διεθνή ευρωπαϊκή παραγωγή σε σκηνοθεσία του Σεμπαστιάν Κορντέρο, ομάδα αστροναυτών αποστέλλεται στον δορυφόρο του Δία, Ευρώπη, για να εξερευνήσει το νερό που κρύβεται κάτω από τους πάγους της. Αυτό που θα βρει εκεί δεν είναι διόλου φιλικό: ένα είδος φωσφορίζοντος εξωγήινου Κράκεν που απειλεί τις ζωές των μελών του πληρώματος.




Η πλοκή της ταινίας, ξετυλιγμένη μέσα από το καταγραμμένο ηλεκτρονικά ημερολόγιο των μελών της αποστολής, συνιστά ένα αριστοτεχνικό θρίλερ επιστημονικής φαντασίας, βασισμένο όμως (ώς ένα βαθμό…) σε επιστημονικά στοιχεία.

Η πιθανότητα εξωγήινης μορφής ζωής, φιλικής ή εχθρικής, αποτελούσε πάντοτε πηγή έμπνευσης για τη λογοτεχνία και το σινεμά, εκφράζοντας σε διάφορες παραλλαγές το ερώτημα εάν είμαστε μόνοι στο σύμπαν (ο Αρθουρ Κλαρκ, παρά τις «Οδύσσειες του Διαστήματος» και τους «Επικυρίαρχους», αυτό πίστευε πάντως).

Ο Μπίλινγκς, στη μελέτη του, ανατρέχει σε διάφορες προσωπικότητες των επιστημών που ασχολήθηκαν με το συγκεκριμένο ζήτημα, θίγοντας παράλληλα και άλλες πτυχές: την ανάπτυξη του τομέα της αστροβιολογίας, καθώς και την αρνητική διάθεση σε ό,τι αφορά την εξερεύνηση του Διαστήματος που παρατηρείται σε ορισμένους συντηρητικούς κύκλους, κυρίως μετά τους οικονομικά επιζήμιους πολέμους σε Ιράκ και Αφγανιστάν και τη γενικότερη οικονομική κρίση.

Ειδικοί πάντως θεωρούν πως γύρω στο 2100 η δυνατότητα διαστρικών ταξιδιών για τον άνθρωπο θα είναι γεγονός, και, όπως υπογραμμίζει ο Μπίλινγκς, η αναζήτηση εξωγήινης μορφής ζωής δεν είναι ένα θέμα που αφορά μονάχα τους «σπασίκλες» των επιστημών ή τους εκκεντρικούς της επιστημονικής φαντασίας: η περιβαλλοντική κρίση και οι κίνδυνοι του γήινου οικοσυστήματος καθιστούν κάτι παραπάνω από αναγκαίο ο άνθρωπος να στραφεί άμεσα προς τα άστρα και τους άλλους γαλαξίες.



Μυστηριώδες αντικείμενο στον Τιτάνα

Ένα μυστηριώδες αντικείμενο έκανε την εμφάνισή του σε μία πρόσφατη φωτογραφία που απεικονίζει μία από τις λίμνες του Τιτάνα, του μεγαλύτερου από τους συνολικά 62 δορυφόρους του Κρόνου. Μη μπορώντας να αποφανθούν με σιγουριά για τη φύση του οι επιστήμονες για την ώρα το αποκαλούν το «μαγικό νησί».

To αντικείμενο με επιφάνεια περίπου 190 τετραγωνικών χιλιομέτρων εντοπίστηκε σε μία περσινή φωτογραφία του διαστημικού σκάφους Κασίνι το οποίο βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τον Κρόνο. Πρόκειται για μία λευκή περιοχή στη Λιγεία θάλασσα, περίπου δέκα χιλιόμετρα μακριά από τις απόκρημνες ακτές της. Η Λιγεία είναι η δεύτερη μεγαλύτερη λίμνη του Τιτάνα, έχει μέσο βάθος 150 μέτρων και εκτείνεται για εκατοντάδες χιλιόμετρα στο βόρειο ημισφαίριο του δορυφόρου.

Το πρόβλημα με το συγκεκριμένο αντικείμενο έγκειται ωστόσο στο γεγονός πως δύο προγενέστερες φωτογραφίες της ίδιας περιοχής, από το 2007 και το 2009 αντίστοιχα, δεν το απεικόνιζαν.

Οι επιστήμονες της αποστολής έχοντας αποκλείσει το ενδεχόμενο να έχει υπάρξει λάθος στο ραντάρ του Κασίνι, έχουν περιορίσει διά της ατόπου απαγωγής τα πιθανά αίτια σε τέσσερα: είτε πρόκειται για παγόβουνο που περιφέρεται στη λίμνη, είτε για κάποιο υλικό κάτω από την επιφάνεια, είτε για φυσαλίδες που προέρχονται από τα βάθη της ή για τα πρώτα σήματα κυμάτων στις θάλασσες του Τιτάνα. Για την τελευταία πιθανότητα, αξίζει να σημειωθεί πως από τα μέχρι σήμερα διαθέσιμα στοιχεία, οι παγερές λίμνες του Τιτάνα που είναι γεμάτες από υγρό μεθάνιο και αιθάνιο, είναι ήρεμες σα γυαλί καθώς δεν έχει ανιχνευτεί ποτέ κυματισμός μεγαλύτερος του ενός χιλιοστού του μέτρου.

«Μπορεί να είναι κύματα που σχηματίζονται. O Ήλιος λάμπει εντονότερα και αυτό μπορεί να δώσει αρκετή ενέργεια για να δημιουργήσει ανέμους. Ένας άνεμος μισού μέτρου το δευτερόλεπτο θα αρκούσε» δήλωσε σχετικά ο Τζέισον Χοφγκάρτνερ, ερευνητής του πανεπιστημίου Κορνέλ της Νέας Υόρκης, ο οποίος συμμετείχε στην έρευνα που δημοσιεύει το περιοδικό Nature Geoscience.
Εάν όντως πρόκειται για κύματα, θα πρέπει οι επόμενες παρατηρήσεις της λίμνης να τα δείξουν να διαδίδονται, κάτι που αναμένεται να γίνει στους επόμενους μήνες, όταν το Κασίνι βρεθεί ξανά σε ευνοϊκή θέση για παρατήρηση. Σε κάθε περίπτωση πάντως πρόκειται για την πρώτη ένδειξη μιας δυναμικής διαδικασίας που λαμβάνει χώρα σε μία από τις μεγαλύτερες θάλασσες του πολύ ενδιαφέροντος αυτού κόσμου.

Όσο για μελλοντικές αποστολές εξερεύνησης στον Τιτάνα, η NASA έχει επανειλημμένως επεξεργαστεί την ιδέα αποστολής ενός πλωτού σκάφους ή ενός υποβρυχίου στις λίμνες του Τιτάνα, αλλά για την ώρα δεν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο σχέδιο καθώς έχει επικεντρώσει το ενδιαφέρον της στην εξερεύνηση του Άρη και στην πρώτη επανδρωμένη αποστολή πέρα από τη Σελήνη.
naftemporiki.gr - theguardian.com - www.bbc.com